RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ

Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder - ASD) là một rối loạn phát triển thần kinh phức tạp, ảnh hưởng đến cách cá nhân giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi. Đây là một rối loạn kéo dài suốt đời, với mức độ biểu hiện rất đa dạng, từ nhẹ đến nặng.

Đặc điểm chính của rối loạn phổ tự kỷ:

1.                 Khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội:

o                  Khó duy trì giao tiếp bằng mắt hoặc không thích giao tiếp bằng mắt.

o                  Không hiểu hoặc không sử dụng ngôn ngữ cơ thể, cử chỉ hoặc biểu cảm khuôn mặt.

o                  Khó khăn trong việc phát triển và duy trì các mối quan hệ xã hội.

o                  Hạn chế khả năng chia sẻ cảm xúc hoặc tham gia vào các hoạt động xã hội.

2.                 Hành vi, sở thích lặp đi lặp lại:

o                  Hành vi hoặc cử chỉ lặp đi lặp lại như vỗ tay, lắc người, xoay tròn.

o                  Sở thích hẹp hòi và chỉ tập trung vào một số chủ đề cụ thể (ví dụ: xe lửa, số học hoặc một chủ đề yêu thích nào đó).

o                  Cứng nhắc với thói quen và khó thích nghi với sự thay đổi.

3.                 Nhạy cảm với giác quan:

o                  Phản ứng quá mức hoặc ít phản ứng với âm thanh, ánh sáng, mùi, hoặc cảm giác xúc giác.

o                  Thích thú hoặc khó chịu trước những trải nghiệm giác quan khác biệt.

Nguyên nhân:

·                     Di truyền học: Các nghiên cứu cho thấy ASD có liên quan đến một số gen nhất định, thường di truyền trong gia đình.

·                     Yếu tố sinh học: Các bất thường trong cấu trúc hoặc chức năng não có thể góp phần gây ra ASD.

·                     Môi trường: Một số yếu tố trong thai kỳ, như tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc biến chứng trong quá trình sinh nở, có thể làm tăng nguy cơ.

Triệu chứng phổ biến:

·                     Biểu hiện thường xuất hiện trước 3 tuổi.

·                     Một số trẻ có thể phát triển bình thường trong thời gian đầu nhưng sau đó mất các kỹ năng giao tiếp hoặc xã hội đã có.

·                     Triệu chứng ở mỗi cá nhân là khác nhau, dẫn đến thuật ngữ "phổ" (spectrum) để mô tả mức độ đa dạng của rối loạn.

Chẩn đoán:

Chẩn đoán ASD thường được thực hiện bởi các chuyên gia y tế, bao gồm:

·                     Đánh giá lịch sử phát triển của trẻ.

·                     Quan sát hành vi.

·                     Sử dụng các công cụ chẩn đoán như DSM-5, M-CHAT-R/F, ADOS-2.

Điều trị và can thiệp:

Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn ASD, nhưng các can thiệp sớm và toàn diện có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.

1.                 Trị liệu hành vi:

o                  Phân tích hành vi ứng dụng (ABA): Tăng cường hành vi tích cực và giảm thiểu hành vi tiêu cực.

o                  Liệu pháp xã hội: Giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội.

2.                 Liệu pháp ngôn ngữ: Hỗ trợ phát triển khả năng giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ.

3.                 Liệu pháp giác quan: Giúp giảm nhạy cảm quá mức hoặc ít phản ứng với các kích thích giác quan.

4.                 Giáo dục đặc biệt: Chương trình học được thiết kế riêng phù hợp với khả năng và nhu cầu của trẻ.

5.                 Thuốc: Trong một số trường hợp, thuốc có thể được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng kèm theo như lo âu, trầm cảm hoặc tăng động.

Lưu ý cho phụ huynh và người chăm sóc:

·                     Phát hiện sớm là chìa khóa quan trọng để hỗ trợ hiệu quả cho trẻ mắc ASD.

·                     Hãy kiên nhẫn và tạo môi trường an toàn, hỗ trợ cho trẻ.

·                     Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia, tổ chức cộng đồng hoặc nhóm cha mẹ có con cùng tình trạng để chia sẻ kinh nghiệm.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2024