U DƯỚI MÀNG NÃO

U dưới màng não là khối u phát triển từ lớp tế bào dưới lớp lót não thất (subependymal zone), nơi chứa các tế bào gốc thần kinh. Loại u này có thể lành tính hoặc ác tính, tùy thuộc vào loại mô học của khối u.

1. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Có thể tự phát hoặc liên quan đến bệnh di truyền

Bệnh xơ cứng củ (Tuberous Sclerosis Complex - TSC) là nguyên nhân phổ biến nhất, thường gây u tế bào khổng lồ dưới màng não (Subependymal Giant Cell Astrocytoma - SEGA)

Đột biến gen TSC1 hoặc TSC2 gây tăng trưởng bất thường của tế bào thần kinh

2. Các loại u dưới màng não thường gặp

1. U tế bào khổng lồ dưới màng não (SEGA - Subependymal Giant Cell Astrocytoma)
 Gặp ở bệnh nhân xơ cứng củ

Phát triển gần lỗ Monro (khu vực dẫn lưu dịch não tủy)

Có thể gây tắc nghẽn dịch não tủy → não úng thủy

2. U dưới màng não tế bào sao (Subependymal Astrocytoma)

Hiếm gặp, thường lành tính

Phát triển chậm, ít xâm lấn

3. U màng nội tủy (Ependymoma)

Xuất phát từ tế bào lót não thất

Có thể ác tính, lan vào tủy sống qua dịch não tủy

3. Triệu chứng

Phụ thuộc vào kích thước và vị trí khối u

Khi u nhỏ → Thường không có triệu chứng

Khi u lớn, gây tắc nghẽn dịch não tủy → Triệu chứng tăng áp lực nội sọ:

·                     Đau đầu kéo dài

·                     Buồn nôn, nôn

·                     Rối loạn thị giác (mờ mắt, nhìn đôi)

·                     Động kinh

·                     Thay đổi hành vi, giảm trí nhớ

Nếu khối u chèn ép cấu trúc thần kinh → Yếu liệt, rối loạn vận động

4. Chẩn đoán

Chẩn đoán hình ảnh:

MRI não → Phát hiện vị trí, kích thước, mức độ chèn ép

CT scan → Xác định vôi hóa hoặc tắc nghẽn dịch não tủy

Xét nghiệm di truyền: Nếu nghi ngờ bệnh xơ cứng củ, có thể làm xét nghiệm gen TSC1/TSC2

5. Điều trị

Tùy thuộc vào loại u, kích thước và triệu chứng

U nhỏ, không triệu chứng → Theo dõi định kỳ bằng MRI

U lớn, gây biến chứng → Điều trị bằng phẫu thuật hoặc thuốc

Cắt bỏ u nếu u gây tắc nghẽn dịch não tủy hoặc triệu chứng thần kinh nghiêm trọng

Đặt shunt não thất nếu bị não úng thủy

Dùng cho SEGA liên quan xơ cứng củ, giúp giảm kích thước u

Chỉ áp dụng với u ác tính hoặc không thể phẫu thuật

6. Tiên lượng và biến chứng

U lành tính (SEGA, astrocytoma) → Tiên lượng tốt nếu phát hiện sớm và can thiệp kịp thời

Nếu không điều trị, có thể gây não úng thủy, động kinh, suy giảm nhận thức

U ác tính (ependymoma ác tính) → Tiên lượng xấu hơn, dễ tái phát

7. Theo dõi sau điều trị

Chụp MRI định kỳ để theo dõi sự phát triển của khối u

Đánh giá thần kinh và tâm lý nếu có triệu chứng kéo dài

Điều trị hỗ trợ (vật lý trị liệu, kiểm soát động kinh) nếu cần

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025