RỐI LOẠN THẦN KINH THỰC VẬT

Rối loạn thần kinh thực vật (Rối loạn thần kinh tự chủ)

Rối loạn thần kinh thực vật (Autonomic Nervous System Dysfunction hoặc Dysautonomia) là tình trạng hệ thần kinh tự chủ (hệ thần kinh thực vật) hoạt động không ổn định, dẫn đến rối loạn điều hòa nhiều chức năng trong cơ thể như huyết áp, nhịp tim, hô hấp, tiêu hóa, tiết mồ hôi và kiểm soát nhiệt độ.

1. Hệ thần kinh thực vật là gì?

Hệ thần kinh thực vật là một phần của hệ thần kinh ngoại vi, chịu trách nhiệm kiểm soát các chức năng không có chủ ý của cơ thể, bao gồm:

·                     Hệ thần kinh giao cảm (SNS): Kích thích cơ thể hoạt động trong các tình huống căng thẳng (phản ứng "chiến đấu hoặc bỏ chạy").

·                     Hệ thần kinh phó giao cảm (PNS): Điều chỉnh cơ thể về trạng thái thư giãn, duy trì chức năng nội tạng.

Khi hệ thần kinh thực vật bị rối loạn, sự cân bằng giữa hai hệ này bị phá vỡ, gây ra nhiều triệu chứng đa dạng.

2. Nguyên nhân rối loạn thần kinh thực vật

·                     Bệnh lý thần kinh: Bệnh Parkinson, đái tháo đường lâu năm, tổn thương tủy sống.

·                     Rối loạn tâm lý: Căng thẳng, lo âu, trầm cảm kéo dài.

·                     Mất cân bằng nội tiết: Bệnh cường giáp, suy giáp.

·                     Nhiễm trùng, viêm nhiễm: Một số virus có thể gây viêm dây thần kinh thực vật.

·                     Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc điều trị huyết áp, trầm cảm có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh thực vật.

3. Triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật

Do hệ thần kinh thực vật kiểm soát nhiều chức năng, triệu chứng rất đa dạng và có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan:

Hệ tim mạch

·                     Huyết áp không ổn định (hạ huyết áp tư thế đứng, tăng huyết áp dao động).

·                     Tim đập nhanh hoặc chậm bất thường.

·                     Chóng mặt, ngất khi thay đổi tư thế.

Hệ tiêu hóa

·                     Đầy bụng, khó tiêu, táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài.

·                     Hội chứng ruột kích thích.

·                     Trào ngược dạ dày thực quản.

Hệ hô hấp

·                     Khó thở, hụt hơi không rõ nguyên nhân.

·                     Cảm giác tức ngực.

Hệ tiết niệu và sinh dục

·                     Tiểu khó, tiểu không tự chủ.

·                     Rối loạn cương dương ở nam giới.

·                     Giảm ham muốn tình dục.

Các triệu chứng khác

·                     Rối loạn tiết mồ hôi (đổ mồ hôi quá mức hoặc không tiết mồ hôi).

·                     Rối loạn giấc ngủ, mất ngủ.

·                     Cảm giác mệt mỏi kéo dài, suy nhược cơ thể.

·                     Nhạy cảm với nhiệt độ (cảm thấy nóng hoặc lạnh bất thường).

4. Điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Điều trị nguyên nhân

·                     Kiểm soát bệnh lý nền như đái tháo đường, bệnh lý thần kinh, rối loạn nội tiết.

·                     Giảm căng thẳng, kiểm soát lo âu, trầm cảm bằng tâm lý trị liệu hoặc thuốc nếu cần.

Điều trị triệu chứng

·                     Rối loạn huyết áp: Bổ sung nước, muối, sử dụng thuốc ổn định huyết áp theo chỉ định bác sĩ.

·                     Rối loạn tiêu hóa: Chế độ ăn lành mạnh, giàu chất xơ, tránh đồ ăn kích thích.

·                     Rối loạn nhịp tim: Hạn chế caffeine, rượu bia, tập thể dục nhẹ nhàng.

·                     Rối loạn giấc ngủ: Tạo thói quen ngủ khoa học, tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ.

Thay đổi lối sống

·                     Tập thể dục thường xuyên: Yoga, thiền, đi bộ giúp cải thiện chức năng thần kinh thực vật.

·                     Dinh dưỡng hợp lý: Tránh thực phẩm nhiều đường, chất béo bão hòa.

·                     Giữ tinh thần thoải mái: Học cách kiểm soát căng thẳng, tránh lo âu kéo dài.

5. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có các triệu chứng như:

·                     Ngất thường xuyên.

·                     Huyết áp tụt hoặc tăng bất thường.

·                     Tim đập nhanh không kiểm soát.

·                     Khó thở hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025