TỔN THƯƠNG RUỘT CẤP LIÊN QUAN ĐẾN TRUYỀN MÁU
Transfusion-Related Acute Gut Injury – TRAGI
1. Định nghĩa
TRAGI là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng của truyền máu, gây tổn thương niêm mạc ruột cấp tính do cơ chế viêm, thiếu máu cục bộ hoặc phản ứng miễn dịch sau truyền máu.
Đây là một hội chứng mới được mô tả gần đây, thường gặp ở những bệnh nhân nặng, đang có bệnh lý nền về tiêu hóa, sốc hoặc sau phẫu thuật bụng.
2. Cơ chế bệnh sinh
Hiện chưa có cơ chế chính xác được xác định, nhưng TRAGI có thể liên quan đến:
(1) Rối loạn tưới máu ruột
· Truyền máu có thể gây co mạch hoặc tái phân bố lưu lượng máu, làm giảm tưới máu ruột.
· Ở bệnh nhân đã có nguy cơ thiếu máu cục bộ ruột trước đó (sốc, nhiễm trùng, phẫu thuật), việc truyền máu có thể kích hoạt tổn thương tái tưới máu và gây tổn thương niêm mạc.
(2) Phản ứng viêm quá mức
· Một số cytokine, yếu tố trung gian viêm trong chế phẩm máu có thể kích hoạt bạch cầu trung tính, dẫn đến tổn thương hàng rào niêm mạc ruột.
· Điều này có thể làm tăng tính thấm ruột, gây viêm ruột cấp hoặc hội chứng rò rỉ ruột.
(3) Phản ứng miễn dịch liên quan đến kháng thể
· Kháng thể từ chế phẩm máu có thể phản ứng với kháng nguyên trên niêm mạc ruột, dẫn đến phản ứng viêm.
· Cơ chế này giống TRALI nhưng thay vì ở phổi, phản ứng xảy ra ở ruột.
3. Yếu tố nguy cơ
Từ bệnh nhân:
· Sốc, nhiễm trùng huyết, viêm toàn thân.
· Thiếu máu cục bộ ruột (do sốc, phẫu thuật, bệnh lý mạch máu).
· Ghép tạng, bệnh tự miễn (có nguy cơ phản ứng miễn dịch cao hơn).
Từ chế phẩm máu:
· Truyền khối lượng lớn trong thời gian ngắn.
· Hồng cầu lưu trữ lâu ngày (có nhiều cytokine và chất trung gian viêm).
4. Biểu hiện lâm sàng
· Xuất hiện trong vòng 1-6 giờ sau truyền máu.
· Đau bụng dữ dội, tiêu chảy cấp, có thể kèm theo máu.
· Chướng bụng, liệt ruột, suy giảm nhu động ruột.
· Sốc, tụt huyết áp, có thể dẫn đến suy đa cơ quan nếu không xử trí kịp thời.
5. Chẩn đoán
Hiện chưa có tiêu chuẩn chẩn đoán cụ thể, nhưng có thể dựa vào:
· Mối liên quan với truyền máu: Triệu chứng xuất hiện nhanh sau truyền máu (thường <6 giờ).
· Lâm sàng: Đau bụng cấp, tiêu chảy, có thể sốc.
· Xét nghiệm:
o Lactate máu tăng (gợi ý thiếu máu cục bộ ruột).
o Bạch cầu tăng, CRP tăng, dấu hiệu viêm.
o Xét nghiệm đông máu (D-dimer tăng, có thể có đông máu nội mạch lan tỏa - DIC).
· Chẩn đoán hình ảnh:
o Chụp CT bụng: Dấu hiệu thiếu máu ruột, phù nề thành ruột, liệt ruột.
o Nội soi ruột có thể thấy viêm niêm mạc ruột, loét, xuất huyết.
6. Điều trị
(1) Ngừng truyền máu ngay lập tức
· Nếu nghi ngờ TRAGI, cần dừng truyền và theo dõi sát bệnh nhân.
(2) Hỗ trợ huyết động và hô hấp
· Bù dịch thận trọng, dùng vận mạch nếu cần.
· Hỗ trợ oxy, thở máy nếu có sốc hoặc suy hô hấp.
(3) Kiểm soát tổn thương ruột
· Nhịn ăn (NPO), nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch nếu có viêm ruột nặng.
· Kháng sinh phổ rộng nếu nghi ngờ viêm ruột hoặc nhiễm trùng thứ phát.
· Giảm áp lực ổ bụng, theo dõi chướng bụng, nguy cơ hoại tử ruột.
· Can thiệp ngoại khoa nếu có thủng ruột, hoại tử ruột.
7. Phòng ngừa
· Truyền máu hợp lý, tránh truyền khối lượng lớn không cần thiết.
· Lựa chọn chế phẩm máu phù hợp:
o Hạn chế hồng cầu lưu trữ lâu ngày.
o Sử dụng chế phẩm máu đã lọc bạch cầu.
· Theo dõi chặt chẽ trong và sau truyền máu.
8. Tiên lượng
· Nếu phát hiện và xử trí sớm, bệnh nhân có thể hồi phục hoàn toàn.
· Nếu chậm trễ, có nguy cơ hoại tử ruột, sốc nhiễm trùng, suy đa tạng, tử vong.
Kết luận
TRAGI là một hội chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm, có thể xảy ra sau truyền máu, đặc biệt ở bệnh nhân nặng. Việc nhận diện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng để giảm nguy cơ biến chứng và tử vong.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2025
