HỘI CHỨNG LI-FRAUMENI
Hội chứng Li-Fraumeni (Li-Fraumeni Syndrome, LFS) là một rối loạn di truyền hiếm gặp, làm tăng nguy cơ phát triển nhiều loại ung thư ở độ tuổi sớm. Bệnh được phát hiện lần đầu tiên bởi hai nhà nghiên cứu Li và Fraumeni vào năm 1969.
Hội chứng này liên quan đến đột biến gen TP53, một gen quan trọng kiểm soát sự phát triển của tế bào và ngăn chặn ung thư.
Nguyên nhân:
· Đột biến gen TP53:
o Gen TP53 mã hóa protein p53, đóng vai trò bảo vệ cơ thể khỏi ung thư bằng cách sửa chữa DNA bị tổn thương hoặc kích hoạt quá trình chết tế bào.
o Đột biến TP53 dẫn đến mất chức năng của protein p53, làm tăng nguy cơ ung thư.
· Di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường:
o Một bản sao đột biến từ cha hoặc mẹ cũng đủ để gây ra hội chứng này.
Các loại ung thư liên quan:
Người mắc LFS có nguy cơ cao phát triển nhiều loại ung thư, đặc biệt là:
1. Sarcoma mô mềm và xương:
o Osteosarcoma (ung thư xương).
o Rhabdomyosarcoma (ung thư cơ vân).
2. Ung thư vú:
o Thường xuất hiện ở phụ nữ trẻ (trước 30 tuổi).
3. Ung thư não:
o Glioblastoma, medulloblastoma.
4. Ung thư tuyến thượng thận (Adrenocortical carcinoma - ACC):
o Hiếm gặp nhưng đặc trưng ở trẻ em.
5. Bệnh bạch cầu:
o Bao gồm leukemia cấp tính.
6. Các loại ung thư khác:
o Melanoma (ung thư da), ung thư phổi, dạ dày, tụy.
Triệu chứng và dấu hiệu:
· Đặc điểm gia đình:
o Nhiều thành viên trong gia đình bị ung thư.
o Ung thư xuất hiện ở độ tuổi rất trẻ (thường <30 tuổi).
· Ung thư đa cơ quan:
o Một cá nhân có thể phát triển nhiều loại ung thư khác nhau trong suốt cuộc đời.
Chẩn đoán:
1. Tiêu chuẩn lâm sàng:
o Tiêu chuẩn cổ điển của LFS:
§ Bệnh nhân có sarcoma trước 45 tuổi.
§ Có người thân cấp 1 bị ung thư trước 45 tuổi.
§ Một thành viên gia đình khác (cấp 1 hoặc cấp 2) mắc ung thư trước 45 tuổi hoặc sarcoma ở bất kỳ độ tuổi nào.
2. Xét nghiệm di truyền:
o Phân tích gen TP53: Kiểm tra đột biến TP53 để xác nhận chẩn đoán.
3. Chẩn đoán phân biệt:
o Các hội chứng ung thư di truyền khác như hội chứng Lynch, hội chứng Cowden hoặc phức hợp Carney.
Điều trị và quản lý:
Hiện không có cách điều trị triệt để LFS, nhưng có thể quản lý bằng cách phát hiện sớm và theo dõi thường xuyên.
1. Giám sát và tầm soát ung thư:
o Khám định kỳ:
§ MRI toàn thân hàng năm để phát hiện sớm ung thư.
§ MRI vú hàng năm (ở phụ nữ bắt đầu từ 20-25 tuổi).
§ Siêu âm tuyến thượng thận hàng năm (ở trẻ em).
o Xét nghiệm máu: Tìm dấu ấn ung thư.
2. Điều trị ung thư:
o Tùy thuộc vào loại ung thư cụ thể.
o Hạn chế sử dụng xạ trị, vì người mang LFS dễ bị ung thư thứ phát do tia xạ.
3. Tư vấn di truyền:
o Cung cấp thông tin và hỗ trợ tâm lý cho gia đình bệnh nhân.
o Khuyến nghị xét nghiệm di truyền cho các thành viên gia đình có nguy cơ.
4. Phòng ngừa:
o Khuyến cáo tránh các yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư như hút thuốc lá, tiếp xúc tia xạ không cần thiết, và chế độ ăn uống không lành mạnh.
Tiên lượng:
· Tiên lượng phụ thuộc vào loại ung thư và thời điểm phát hiện.
· Người mắc LFS có nguy cơ phát triển ung thư lên đến 90% trong suốt cuộc đời.
Các điểm cần lưu ý:
· Nếu có tiền sử gia đình nghi ngờ hội chứng Li-Fraumeni, cần thực hiện xét nghiệm di truyền sớm.
· Theo dõi định kỳ và tầm soát là cách tốt nhất để giảm tỷ lệ tử vong do ung thư trong hội chứng này.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2025
