HỘI CHỨNG WISKOTT ALDRICH

Hội chứng Wiskott-Aldrich là một rối loạn suy giảm miễn dịch nguyên phát hiếm gặp, liên kết nhiễm sắc thể X, đặc trưng bởi tam chứng kinh điển:

Giảm tiểu cầu kèm xuất huyết

Nhiễm trùng tái phát

Chàm da (eczema)

Nguyên nhân

·                     Do đột biến gen WAS trên nhiễm sắc thể X (Xp11.22).

·                     Gen này mã hóa WASp (Wiskott-Aldrich Syndrome protein) – một protein điều hòa hoạt động actin cytoskeleton trong tế bào miễn dịch (T, B, tiểu cầu).

·                     Khi WASp bất thường → tế bào miễn dịch không thể hoạt động bình thường → suy giảm miễn dịch phối hợp + giảm số lượng và chức năng tiểu cầu.

Triệu chứng lâm sàng

Nhóm triệu chứng Biểu hiện

Giảm tiểu cầu nhỏ Xuất huyết dưới da, chảy máu cam, tiêu máu, xuất huyết nội sọ (hiếm)

(microthrombocytopenia)

Nhiễm trùng tái diễn Viêm tai giữa, viêm phổi, nhiễm trùng huyết, nhiễm nấm, virus (CMV, EBV…)

Chàm da (eczema) Giống viêm da cơ địa, thường ở mặt, đầu, thân mình

Tự miễn/dị dạng khác Thiếu máu tan máu tự miễn, viêm khớp, viêm thận (hay gặp khi sống lâu hơn)

Nguy cơ ung thư cao Đặc biệt là lymphoma (liên quan EBV) và leukemia

Cận lâm sàng

Xét nghiệm Kết quả điển hình

Công thức máu Tiểu cầu ↓ rất thấp (<70 x10⁹/L), kích thước tiểu cầu nhỏ

IgG, IgA, IgE Tăng hoặc bình thường

IgM Giảm rõ (đặc trưng)

Tế bào T/B/NK Có thể giảm, hoặc chức năng suy yếu

Xét nghiệm di truyền Đột biến gen WAS khẳng định chẩn đoán

Di truyền

·                     Liên kết X lặn: chỉ trẻ trai biểu hiện bệnh.

·                     Nữ mang gen → 50% con trai có nguy cơ mắc bệnh.

·                     Chẩn đoán tiền sản có thể thực hiện nếu mẹ mang gen đột biến WAS.

Điều trị

1. Điều trị hỗ trợ

Hướng xử trí Mục tiêu

Truyền tiểu cầu khi cần Nếu có xuất huyết nặng

Kháng sinh dự phòng Trimethoprim-sulfamethoxazole (TMP-SMX), kháng nấm, kháng virus

Điều trị eczema Kem dưỡng ẩm, steroid tại chỗ, tránh nhiễm trùng da

Truyền IVIG định kỳ Hỗ trợ miễn dịch thể dịch (IgG thấp hoặc kháng thể yếu)

2. Điều trị căn nguyên

·                     Ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT):

o                  Là phương pháp điều trị duy nhất có thể chữa khỏi.

o                  Hiệu quả cao nếu thực hiện trước khi có nhiễm trùng nặng hay ung thư.

o                  Ghép càng sớm (trước 5 tuổi), tiên lượng càng tốt.

3. Liệu pháp đang phát triển

·                     Liệu pháp gen (gene therapy): Đã có kết quả bước đầu thành công trong thử nghiệm lâm sàng ở trẻ bị WAS nặng.

Phân biệt với các hội chứng suy giảm miễn dịch khác

Hội chứng IgM Tiểu cầu Eczema Di truyền

Wiskott-Aldrich (WAS) ↓ ↓ + nhỏ Có X-linked

Hyper-IgM syndrome ↓ Bình thường Hiếm X-linked

Ataxia-Telangiectasia ↓ Bình thường Không Tự phát (AR)

SCID ↓/↔ Bình thường Không AR hoặc X

Tóm tắt nhanh

Tiêu chí Wiskott-Aldrich syndrome

Gen liên quan WAS (Xp11.22) – liên kết NST X

Tam chứng điển hình Sụt tiểu cầu + nhiễm trùng + eczema

Đặc điểm tiểu cầu Số lượng giảm, kích thước nhỏ

Điều trị đặc hiệu Ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT)

Tiên lượng Cải thiện rõ nếu ghép sớm, không ghép → nguy cơ tử vong cao

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025