QUÁ TẢI TUẦN HOÀN DO TRUYỀN MÁU

TACO – Transfusion-Associated Circulatory Overload

1. Định nghĩa

TACO là biến chứng do truyền quá nhiều dịch hoặc truyền quá nhanh, dẫn đến quá tải tuần hoàn và phù phổi cấp, thường gặp ở bệnh nhân có bệnh lý tim mạch hoặc rối loạn cân bằng dịch. Đây là biến chứng liên quan đến truyền máu phổ biến nhất, có tỷ lệ tử vong cao nếu không được xử trí kịp thời.

2. Cơ chế bệnh sinh

·                     Khi khối lượng tuần hoàn tăng nhanh do truyền máu, tim không thể thích ứng kịp, dẫn đến tăng áp lực nhĩ trái, tăng áp lực mao mạch phổi → thoát dịch vào phổi, gây phù phổi cấp.

·                     Ở bệnh nhân có bệnh tim mạch, suy thận, hoặc giảm dự trữ tim mạch, nguy cơ bị TACO cao hơn.

3. Yếu tố nguy cơ

Từ bệnh nhân:

·                     Người cao tuổi, trẻ sơ sinh, bệnh nhân nặng.

·                     Suy tim, bệnh mạch vành, tăng huyết áp.

·                     Suy thận, hội chứng thận hư.

·                     Thiếu máu mạn tính cần truyền nhiều máu (suy tủy, bệnh thalassemia…).

Từ chế phẩm máu:

·                     Truyền quá nhanh hoặc khối lượng lớn.

·                     Truyền nhiều đơn vị hồng cầu trong thời gian ngắn.

4. Biểu hiện lâm sàng

·                     Xuất hiện trong 1-6 giờ sau truyền máu.

·                     Khó thở cấp, ho, tím tái.

·                     Tăng huyết áp, nhịp tim nhanh, có thể có rung nhĩ.

·                     Tĩnh mạch cổ nổi, phù ngoại biên.

·                     Ran ẩm, ran nổ hai đáy phổi (dấu hiệu phù phổi).

5. Chẩn đoán

Tiêu chuẩn theo CDC/NHSN (2018)

Chẩn đoán TACO khi có ≥ 3 tiêu chí sau xuất hiện trong vòng 6 giờ sau truyền máu:

1.                 Khó thở cấp.

2.                 Tăng huyết áp hoặc nhịp tim nhanh.

3.                 Phù phổi trên x quang (thâm nhiễm hai bên, bóng tim lớn).

4.                 Tăng áp lực tĩnh mạch trung tâm (tĩnh mạch cổ nổi, gan to, phù).

5.                 Cải thiện khi điều trị lợi tiểu.

6. Chẩn đoán phân biệt

Bệnh lý TACO TRALI

Thời gian khởi phát Trong vòng 1-6 giờ sau truyền máu Trong vòng 1-6 giờ sau truyền máu

Cơ chế Quá tải dịch Phản ứng viêm, tổn thương

hàng rào mao mạch phổi

Huyết áp Tăng hoặc không đổi Giảm hoặc sốc

BNP (B-type Natriuretic Tăng cao Bình thường hoặc chỉ tăng nhẹ

 Peptide)

X quang phổi Bóng tim lớn, phù phổi Thâm nhiễm lan tỏa, không bóng tim lớn

Đáp ứng với lợi tiểu Có (cải thiện nhanh) Không hoặc rất ít

7. Xử trí

Ngừng truyền máu ngay

·                     Theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn.

Hỗ trợ hô hấp

·                     Thở oxy qua mặt nạ hoặc HFNC.

·                     Nếu suy hô hấp nặng → Đặt nội khí quản, thở máy với PEEP thấp.

Kiểm soát quá tải tuần hoàn

·                     Lợi tiểu tĩnh mạch (Furosemide 20-40 mg IV), theo dõi đáp ứng.

·                     Hạn chế dịch, điều chỉnh tốc độ truyền.

·                     Nếu có suy tim: Dùng thuốc giãn mạch (Nitroglycerin, Nesiritide) nếu cần.

8. Phòng ngừa

·                     Đánh giá nguy cơ trước truyền máu (đặc biệt bệnh nhân có suy tim, suy thận).

·                     Truyền tốc độ chậm (< 2 ml/kg/giờ, không quá 100-120 ml/giờ ở người lớn).

·                     Truyền máu có thể tích thấp nếu bệnh nhân có nguy cơ cao.

·                     Theo dõi sát trong và sau truyền máu, đặc biệt ở bệnh nhân nguy cơ cao.

9. Tiên lượng

·                     Nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tiên lượng tốt.

·                     Nếu chậm trễ, có thể tiến triển suy hô hấp, sốc tim, phù phổi cấp nặng, tử vong.

Kết luận

TACO là một biến chứng do truyền máu quá nhanh hoặc quá nhiều, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh tim mạch hoặc suy thận. Nhận diện sớm và điều trị nhanh chóng bằng lợi tiểu, oxy và kiểm soát dịch là chìa khóa giúp giảm biến chứng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025