BỆNH ZONA
Bệnh zona là gì?
Bệnh zona (giời leo) có ban gây đau thường có hình dạng như một dải phát ban. Bệnh có thể ảnh hưởng ở mọi người ở mọi lứa tuổi, nhưng bệnh phổ biến nhất ở những người trên 50 tuổi. Bệnh cũng phổ biến hơn ở những người có hệ thống miễn dịch (hệ thống chống nhiễm trùng của cơ thể) yếu hơn bình thường.
Bệnh zona có nguyên nhân do virus varicella zoster. Đây cũng là virus gây ra bệnh thủy đậu. Sau khi một người bị bệnh thủy đậu, virus đôi khi ẩn nấp, “ngủ” trong cơ thể. Nhiều năm sau, virus có thể “thức giấc” và gây bệnh zona. Lần đầu tiên một người bị nhiễm virus này, họ bị bệnh thủy đậu chứ không phải bệnh zona.
Bệnh zona có bị lây không?
Có. Nếu bạn chưa bao giờ bị bệnh thủy đậu và bạn chưa được tiêm vaccine thủy đậu, bạn có thể bị nhiễm virus và sau đó bị bệnh thủy đậu. Bệnh zona và bệnh thủy đậu có nguyên nhân cùng một loại virus.
Bạn có thể không bị nhiễm virus (hoặc bị bệnh thủy đậu) nếu bạn:
- Trước đây đã bị bệnh thủy đậu hoặc bệnh zona.
- Đã được tiêm vaccin thủy đậu.
Nếu bạn chưa bao giờ bị bệnh thủy đậu hoặc chưa được tiêm vaccin thủy đậu, hãy tránh tiếp xúc với bất cứ người nào bị bệnh zona. Điều đặc biệt quan trọng bạn không được sờ vào ban. Nếu bạn sờ vào ban, bạn có thể bị bệnh thủy đậu. Trong trường hợp hiếm, bạn có thể bị bệnh thủy đậu chỉ do bạn ở gần một ai đó bị bệnh zona. Một số người có nguy cơ cao hơn những người khác bị bệnh rất nặng hoặc bị các biến chứng khác do bệnh thủy đậu. Những người có nguy cơ cao nhất là:
- Phụ nữ đang mang thai. Người đang mang thai có thể đưa virus thủy đậu sang thai đang phát triển.
- Trẻ đẻ non.
- Người có hệ thống miễn dịch yếu hơn bình thường.
Các triệu chứng của bệnh zona là gì?
Đầu tiên, bệnh zona gây ra các cảm giác khác thường trên da của bạn. Bạn có thể cảm giác ngứa, bỏng, đau, như kiến bò. Một số người bị sốt, cảm giác mệt, đau đầu. Từ 1 đến 2 ngày, ban kèm bọng nước xuất hiện. Các bọng nước thường xuất hiện như một dải băng qua ngực và lưng. Nhưng những bọng nước cũng có thể xuất hiện ở những phần khác của cơ thể. Bọng nước gây đau có thể nhẹ hoặc rất nặng.
Trong vòng 3 đến 4 ngày, các bọng nước zona có thể thành vết thương hở hoặc “loét”. Những vết loét này đôi khi có thể bị nhiễm trùng. Trong vòng từ 7 đến 10 ngày các ban đóng vảy và bắt đầu lành.
Bệnh zona có thể bị nghiêm trọng hay không?
Có. Bệnh zona có thể bị nghiêm trọng, nhưng hiếm. Khoảng 1/10 số người bị zona bị đau thần kinh sau khi đã bị bọng nước. Người bị đau thần kinh sau khi bị bọng nước vẫn còn cảm giác đau hoặc khó chịu ngay cả khi đã hết ban. Cơn đau này có thể kéo dài nhiều tháng ngay cả nhiều năm. Bệnh có thể tồi tệ đến mức gây khó ngủ, gây giảm cân, dẩn đến trầm cảm.
Bệnh zona cũng có thể gây:
- Nhiễm trùng da.
- Các biến chứng ở mắt (nếu ban ở gần mắt).
- Các biến chứng ở tai (nếu ban ở gần tai).
Trong trường hợp hiếm, bệnh zona có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng ở não hoặc ở các dây thần kinh.
Tôi có cần làm xét nghiệm hay không?
Còn tùy. Bác sĩ có khả năng chẩn đoán bạn bị bệnh zona bằng cách khám và hỏi các triệu chứng của bạn. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch từ ban của bạn để làm xét nghiệm.
Nếu bạn bị ban và bạn nghĩ bạn có thể bị bệnh zona hãy gọi bác sĩ ngay. Bác sĩ khám và có thể khuyến cáo điều trị.
Bệnh zona được điều trị bằng cách nào?
Tùy thuộc vào bạn đã bị ban zona bao lâu.
- Nếu bạn bị ban dưới 3 ngày, bác sĩ sẽ kê đơn cho bạn loại thuốc để loại trừ virus. Những thuốc này được gọi là “thuốc kháng virus”. Thuốc có thể giúp bạn hồi phục nhanh và làm giảm nguy cơ bị các biến chứng như đau thần kinh sau khi bị bọng nước.
- Nếu bạn đã bị ban trên 3 ngày. Bác sĩ có thể hoặc không thể kê đơn thuốc. Các thuốc kháng virus có thể có lợi nếu các bọng nước mới vẫn còn xuất hiện hoặc nếu hệ miễn dịch của bạn yếu hơn bình thường.
Nhiều người có thể sử dụng thuốc giảm đau không cần kê đơn để điều trị đau. Nhưng một số người phải dùng các thuốc cần kê đơn.
Tôi có thể tự làm gì để cảm thấy khỏe hơn?
Có. Bạn có thể:
- Sử dụng tất cả các loại thuốc đã được hướng dẫn.
- Giữ ban của bạn sạch và khô. Không sử dụng các loại thuốc mỡ hoặc gel trừ khi được bác sĩ hướng dẫn sử dụng.
- Đừng có gãi da bạn. Có thể che các ban bằng khăn sạch.
- Mặc áo quần rộng nếu điều này làm cho bạn thoải mái hơn.
Có thể phòng ngừa được bệnh zona hay không?
Mọi người có thể làm giảm nguy cơ bị bệnh zona bằng cách tiêm vaccin bệnh zona. Vaccin cũng có thể làm các triệu chứng zona nhẹ hơn nếu bệnh xảy ra.
Vaccin bệnh zona điển hình được khuyến cáo cho người lớn >50 tuổi. Vaccin cũng có thể được khuyến cáo cho người lớn trẻ hơn nếu hệ miễn dịch của họ yếu hơn bình thường.
Nếu bạn bị bệnh zona, bạn có thể phòng ngừa lây virus cho người khác nếu bạn:
- Che các ban của bạn.
- Rửa tay của bạn thường xuyên cho đến khi các ban bị bong vảy.
Khi nào tôi nên gọi bác sĩ?
Hãy gọi bác sĩ ngay nếu bạn nghĩ bạn bị bệnh zona. Bạn càng được điều trị sớm, kết quả điều trị càng tốt hơn.
Nếu bạn đã được điều trị bệnh zona, hãy gọi bác sĩ ngay, nếu:
- Cơn đau nặng thêm và không đáp ứng với thuốc giảm đau không cần kê đơn.
- Bạn bị đỏ và sưng tăng thêm quanh các ban.
- Bạn bị sốt.
- Nếu bạn bị các biến chứng ở mắt như đỏ, kích thích, giảm thị lực.
- Bạn bị các biến chứng ở tai như đau, giảm thính lực.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2024