GIÃN ĐỒNG TỬ

Mydriasis

Giãn đồng tử là tình trạng đồng tử (con ngươi) mở rộng bất thường, có thể xảy ra do sinh lý (bình thường), do thuốc, tổn thương thần kinh hoặc các bệnh lý nghiêm trọng.

1. Định nghĩa

·                     Bình thường, đồng tử người trưởng thành có đường kính khoảng 2–4 mm khi có ánh sáng và 4–8 mm trong bóng tối.

·                     Mydriasis là tình trạng đồng tử >6 mm không co lại đúng mức khi có ánh sáng.

2. Phân loại

Loại Đặc điểm

Sinh lý Giãn trong bóng tối, stress, sợ hãi, hưng phấn... do kích thích giao cảm.

Do thuốc Nhóm kích thích giao cảm (epinephrine, phenylephrine), thuốc giãn đồng tử

(tropicamide, atropin), ma túy (cocaine, amphetamine, MDMA...).

Bệnh lý Liên quan tổn thương thần kinh, chấn thương sọ não, u não, tụ máu, ngộ độc...

Giãn đồng Có thể gợi ý tổn thương thần kinh sọ III, hội chứng Adie, hoặc chèn ép thần kinh trung ương.

tử một bên

3. Nguyên nhân

a. Nguyên nhân sinh lý – ngoại lai:

·                     Bóng tối, kích thích cảm xúc mạnh (lo lắng, sợ hãi).

·                     Dùng thuốc giãn đồng tử trong khám mắt (tropicamide, atropine, cyclopentolate).

·                     Các chất gây nghiện kích thích: cocaine, methamphetamine, MDMA, LSD…

b. Nguyên nhân bệnh lý:

Nhóm nguyên nhân Ví dụ cụ thể

Thần kinh trung ương Tụ máu ngoài màng cứng, xuất huyết não, tăng áp lực nội sọ

– gây chèn ép thần kinh III.

Tổn thương thần kinh sọ III Phình động mạch thông sau, u chèn ép.

Hội chứng Adie Đồng tử giãn một bên, phản xạ ánh sáng yếu, thường ở nữ trẻ tuổi,

(Adie’s pupil) không triệu chứng thần kinh khác.

Ngộ độc thuốc kháng cholinergic Atropin, scopolamine, độc dược (belladonna).

Sau phẫu thuật mắt hoặc chấn thương Gây tổn thương cơ vòng đồng tử.

4. Chẩn đoán phân biệt giãn đồng tử hai bên

Nguyên nhân Đồng tử Phản xạ ánh sáng Triệu chứng kèm theo

Thuốc giãn đồng tử Giãn đều Mất/giảm Không đau, không sợ ánh sáng

Ngộ độc anticholinergic Giãn đều Mất Da khô, đỏ, mê sảng

Tăng áp lực nội sọ Giãn 1 bên → 2 bên Giảm/mất Lơ mơ, giảm GCS

Ma túy kích thích Giãn đều Giảm nhẹ Kích động, loạn thần, nhịp tim nhanh

5. Xử trí

·                     Khẩn cấp nếu có dấu hiệu thần kinh: Giảm ý thức, liệt, đau đầu dữ dội → cần chụp CT/MRI sọ não ngay để loại trừ tụ máu, u, phình mạch, v.v.

·                     Khám thần kinh sọ, đặc biệt thần kinh sọ III.

·                     Xét nghiệm máu, nước tiểu nếu nghi ngộ độc thuốc hoặc ma túy.

·                     Theo dõi huyết áp, tri giác (GCS) liên tục nếu nghi tăng áp lực nội sọ.

6. Một số thuật ngữ liên quan

·                     Miosis: Co đồng tử (đối lập với mydriasis).

·                     Anisocoria: Đồng tử hai bên không đều nhau.

·                     Uncal herniation: Thoát vị thùy thái dương đè thần kinh III → giãn đồng tử cùng bên → dấu hiệu cảnh báo tử vong.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025