BỆNH SÁN MÁNG

Bệnh sán máng (Schistosomiasis)

Bệnh sán máng là một bệnh ký sinh trùng do các loài sán máng (Schistosoma) gây ra. Đây là một bệnh nhiễm trùng phổ biến ở các khu vực có nguồn nước bị ô nhiễm, đặc biệt ở châu Phi, Nam Mỹ, Trung Đông và Đông Nam Á.

1. Nguyên nhân gây bệnh

Bệnh do các loài sán máng gây ra, phổ biến nhất là:

·                     Schistosoma mansoni (gây tổn thương gan, ruột)

·                     Schistosoma haematobium (gây tổn thương bàng quang, tiết niệu)

·                     Schistosoma japonicum (gây tổn thương gan, ruột, não)

Chu kỳ sống của sán máng:

1.                 Trứng sán từ phân hoặc nước tiểu của người bệnh rơi vào nguồn nước.

2.                 Trứng nở thành ấu trùng (miracidium) và xâm nhập vào ốc nước ngọt – vật chủ trung gian.

3.                 Trong ốc, ấu trùng phát triển thành ấu trùng có đuôi (cercaria) và bơi ra môi trường nước.

4.                 Người tiếp xúc với nước bị nhiễm sẽ bị ấu trùng xâm nhập qua da.

5.                 Sán trưởng thành di chuyển đến các mạch máu gan, ruột, bàng quang để sinh sản, tiếp tục chu kỳ nhiễm.

2. Triệu chứng của bệnh

Giai đoạn cấp tính (sốt Katayama, xảy ra sau vài tuần)

·                     Sốt, đau đầu, đau cơ, phát ban dị ứng.

·                     Ho, tiêu chảy, đau bụng.

·                     Gan và lách to.

Giai đoạn mạn tính (xảy ra sau nhiều tháng - năm)

Tùy theo loài sán máng mà triệu chứng khác nhau:

1. Thể ruột - gan (S. mansoni, S. japonicum)

·                     Viêm ruột mạn tính, tiêu chảy kéo dài, có máu trong phân.

·                     Xơ gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa → cổ trướng, giãn tĩnh mạch thực quản.

·                     Gan lách to, suy gan nếu không điều trị.

2. Thể tiết niệu - sinh dục (S. haematobium)

·                     Tiểu ra máu (đặc biệt vào cuối bãi).

·                     Viêm bàng quang, sỏi tiết niệu, suy thận mạn.

·                     Ở nữ: Viêm âm đạo, vô sinh. Ở nam: Viêm tinh hoàn, vô sinh.

3. Thể não - thần kinh (hiếm gặp, do S. japonicum)

·                     Co giật, rối loạn tri giác, liệt.

3. Chẩn đoán

·                     Xét nghiệm phân hoặc nước tiểu: Tìm trứng sán máng.

·                     Xét nghiệm huyết thanh: Kiểm tra kháng thể hoặc kháng nguyên sán máng.

·                     Siêu âm, CT, MRI: Đánh giá tổn thương gan, bàng quang hoặc thần kinh.

4. Điều trị

·                     Thuốc đặc hiệu: Praziquantel (liều duy nhất hoặc nhiều liều tùy mức độ bệnh).

·                     Điều trị triệu chứng: Giảm đau, chống viêm, điều trị suy gan, suy thận nếu có.

5. Phòng bệnh

·                     Tránh tiếp xúc với nước ô nhiễm (ao, hồ, sông có ốc nước ngọt).

·                     Cải thiện vệ sinh môi trường, xử lý phân và nước tiểu đúng cách.

·                     Diệt ốc – vật chủ trung gian truyền bệnh.

·                     Tầm soát và điều trị sớm ở các vùng lưu hành bệnh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025