LIỆT CƠ CHÉO TRÊN

Superior oblique palsy

Liệt cơ chéo trên (liệt cơ obliquus superior) là một rối loạn vận nhãn do tổn thương dây thần kinh sọ IV (trochlear nerve), thần kinh chi phối cơ này.

1. Giải phẫu và chức năng cơ chéo trên

·                     Chi phối: Dây thần kinh sọ IV (thần kinh ròng rọc – trochlear nerve).

·                     Chức năng chính của cơ chéo trên:

o                  Xoay trong (intorsion)

o                  Hạ mắt (depression) khi mắt ở vị trí nhìn vào trong (adduction)

o                  Dạng nhẹ mắt (abduction)

2. Nguyên nhân liệt cơ chéo trên

·                     Bẩm sinh: thường biểu hiện trễ do cơ chế bù trừ.

·                     Chấn thương sọ não

·                     Đột quỵ, u não, phình động mạch

·                     Bệnh lý chuyển hóa hoặc viêm (như đái tháo đường, viêm thần kinh)

·                     Biến chứng sau phẫu thuật nội sọ hoặc cột sống cổ

3. Triệu chứng lâm sàng

·                     Song thị (nhìn đôi), đặc biệt khi nhìn xuống và nhìn nghiêng về phía đối diện bên tổn thương.

·                     Nghiêng đầu về phía đối diện bên tổn thương để giảm song thị (tư thế bù trừ).

·                     Rối loạn định hướng thị giác, khó đọc, đi xuống cầu thang.

·                     Mắt bị tổn thương thường lệch lên trên (hypertropia) và có thể hơi xoay ngoài (extorsion).

4. Khám lâm sàng

·                     Test Bielschowsky (head tilt test):

o                  Khi nghiêng đầu về bên tổn thương → tăng lệch mắt (hypertropia tăng lên).

o                  Khi nghiêng đầu về bên lành → giảm lệch mắt (do cơ chéo trên bên lành hoạt động bù).

5. Điều trị

·                     Chỉnh kính lăng kính nếu nhẹ và bệnh nhân có thể thích nghi.

·                     Tiêm botulinum toxin vào cơ đối vận (trong một số trường hợp).

·                     Phẫu thuật chỉnh cơ vận nhãn nếu song thị kéo dài và không đáp ứng điều trị bảo tồn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025