THOÁI HÓA HOÀNG ĐIỂM DO TUỔI

Age related macular degeneration

Thoái hóa hoàng điểm do tuổi là nguyên nhân hàng đầu gây giảm thị lực trung tâm không hồi phục ở người >50 tuổi tại các nước phát triển và đang gia tăng nhanh ở châu Á do già hóa dân số.

Hoàng điểm (macula) là gì?

·                     Vùng trung tâm của võng mạc, chịu trách nhiệm nhìn chi tiết và phân biệt màu sắc.

·                     Tổn thương hoàng điểm gây giảm thị lực trung tâm, nhưng không gây mù hoàn toàn (vì thị lực ngoại vi còn).

Phân loại AMD

AMD chia làm 2 thể chính:

Thể Tỉ lệ Đặc điểm

Thể khô (dry AMD) 80–90% - Xuất hiện drusen (chấm vàng dưới võng mạc)
- Teo biểu mô sắc tố võng mạc (RPE)
- Diễn tiến chậm, thị lực giảm từ từ

Thể ướt (wet AMD) 10–20% - Tân mạch hắc mạc (CNV) → rò dịch, xuất huyết
- Thị lực giảm nhanh và nặng, biến chứng sẹo xơ

Triệu chứng lâm sàng

·                     Giảm thị lực trung tâm (mắt mờ vùng giữa).

·                     Biến dạng hình ảnh (metamorphopsia): nhìn đường thẳng thành cong.

·                     Khó đọc sách, nhận mặt người.

·                     Scotoma trung tâm: đốm mù vùng giữa thị trường.

·                     Khởi phát thường ở một mắt, sau đó ảnh hưởng cả hai.

Chẩn đoán

·                     Khám đáy mắt: phát hiện drusen, teo RPE, xuất huyết hoặc dịch dưới võng mạc.

·                     Chụp cắt lớp quang học võng mạc (OCT): xác định dịch, teo, sẹo, CNV.

·                     Chụp mạch huỳnh quang (FA) hoặc chụp mạch bằng ICG: để đánh giá tân mạch.

·                     Bảng Amsler grid: test đơn giản tại nhà phát hiện biến dạng hình ảnh.

Điều trị

1. Thể khô

·                     Chưa có điều trị đặc hiệu, chỉ hỗ trợ làm chậm tiến triển:

o                  Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa (lutein, zeaxanthin).

o                  AREDS/AREDS2 supplements: vitamin C, E, kẽm, đồng, lutein, zeaxanthin.

o                  Kiểm soát yếu tố nguy cơ: bỏ thuốc lá, huyết áp, cholesterol.

2. Thể ướt

·                     Tiêm nội nhãn thuốc kháng VEGF (ranibizumab, aflibercept, bevacizumab):

o                  Ức chế tân mạch, giảm phù hoàng điểm, cải thiện thị lực.

o                  Tiêm lặp lại nhiều lần (hàng tháng hoặc theo phác đồ "treat and extend").

·                     Laser quang đông: ít dùng hơn, chủ yếu khi tổn thương ngoài hoàng điểm.

·                     Phẫu thuật: trong một số trường hợp phức tạp hoặc biến chứng.

Tiên lượng

·                     Thể khô: giảm thị lực chậm, có thể tiến triển sang thể ướt.

·                     Thể ướt: nguy cơ mất thị lực nhanh nếu không điều trị.

·                     Điều trị kháng VEGF đúng lúc giúp bảo tồn và cải thiện thị lực.

Phòng ngừa và theo dõi

·                     Bỏ thuốc lá (yếu tố nguy cơ lớn nhất).

·                     Kiểm soát bệnh tim mạch, tăng huyết áp.

·                     Đeo kính chống tia UV.

·                     Dùng bảng Amsler để theo dõi biến đổi thị lực trung tâm hằng ngày.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025