THOÁT VỊ MÀNG NÃO

Meningocele

1. Định nghĩa

Thoát vị màng não (Meningocele) là một dị tật bẩm sinh trong đó màng não và dịch não tủy thoát ra ngoài qua một khiếm khuyết của hộp sọ hoặc cột sống, tạo thành một túi chứa dịch nhưng không có mô não bên trong. Đây là một dạng nhẹ hơn của thoát vị não (Encephalocele).

2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

·                     Xảy ra do sự đóng không hoàn toàn của ống thần kinh trong giai đoạn phôi thai (tuần thứ 3 - 4).

·                     Các yếu tố nguy cơ:

o                  Thiếu axit folic trong thai kỳ.

o                  Di truyền (hội chứng Meckel-Gruber, hội chứng Chiari).

o                  Tiểu đường thai kỳ, béo phì.

o                  Nhiễm trùng hoặc phơi nhiễm độc tố trong thai kỳ.

3. Phân loại

Dựa theo vị trí thoát vị:

·                     Thoát vị màng não sọ (Cranial meningocele): Khiếm khuyết xương sọ, khối thoát vị ở đầu.

·                     Thoát vị màng não tủy (Spinal meningocele): Khiếm khuyết cột sống, thường gặp ở vùng thắt lưng - cùng (một dạng của tật nứt đốt sống - Spina bifida).

4. Triệu chứng

Thoát vị màng não sọ:

·                     Khối mềm trên đầu, có thể che phủ bởi da hoặc màng mỏng.

·                     Không có mô não bên trong → Ít ảnh hưởng thần kinh.

Thoát vị màng não tủy:

·                     Khối phồng ở lưng, thường ở vùng thắt lưng - cùng.

·                     Không có rối loạn thần kinh (khác với thoát vị màng não - tủy (Myelomeningocele), trong đó có tủy sống thoát vị kèm theo).

·                     Đôi khi có dị dạng cột sống nhẹ.

5. Chẩn đoán

Trước sinh:

·                     Siêu âm thai (từ tuần 13 - 16).

·                     MRI thai nhi đánh giá chính xác kích thước và vị trí thoát vị.

·                     Xét nghiệm máu mẹ: Alpha-fetoprotein (AFP tăng nhẹ nếu có thoát vị).

Sau sinh:

·                     Khám lâm sàng: Đánh giá kích thước, độ che phủ của túi thoát vị.

·                     Chụp MRI/CT sọ hoặc cột sống: Xác định mô não hoặc tủy sống có bị ảnh hưởng hay không.

6. Điều trị

Phẫu thuật là phương pháp điều trị chính, thường thực hiện trong những tháng đầu sau sinh:

Đóng khiếm khuyết xương sọ hoặc cột sống.

Bảo vệ màng não và dịch não tủy, tránh rò rỉ hoặc nhiễm trùng.

Theo dõi não úng thủy (nếu có).

7. Tiên lượng

·                     Tốt nếu không có mô não hoặc tủy sống bị ảnh hưởng.

·                     Nguy cơ biến chứng thấp hơn so với Myelomeningocele hoặc Encephalocele.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025