THÂN CHUNG ĐỘNG MẠCH

Thân chung động mạch (Truncus Arteriosus) là một dị tật tim bẩm sinh hiếm gặp, trong đó chỉ có một mạch máu lớn xuất phát từ tim để cung cấp máu cho cả phổi và cơ thể thay vì có hai mạch máu riêng biệt (động mạch chủ và động mạch phổi). Dị tật này thường kèm theo một lỗ thông lớn giữa hai thất (thông liên thất - VSD), khiến máu giàu oxy và máu nghèo oxy bị trộn lẫn.

Phân loại thân chung động mạch

Dựa trên phân loại Collett và Edwards, thân chung động mạch được chia thành 4 loại chính:

1.                 Loại I: Động mạch phổi chung tách ra từ thân chung gần gốc.

2.                 Loại II: Hai động mạch phổi riêng biệt tách ra gần nhau từ phần sau của thân chung.

3.                 Loại III: Hai động mạch phổi riêng biệt tách ra từ phần xa hơn của thân chung.

4.                 Loại IV (hiện nay không được coi là thân chung động mạch): Các động mạch phổi nhận máu từ động mạch chủ qua các mạch máu phụ (collateral arteries).

Triệu chứng

Các triệu chứng thường xuất hiện ngay sau sinh và bao gồm:

·                     Tím: Do máu giàu oxy và nghèo oxy bị trộn lẫn.

·                     Khó thở hoặc thở nhanh.

·                     Chậm lớn, mệt mỏi khi bú mẹ.

·                     Suy tim: Do tăng lưu lượng máu đến phổi, gây quá tải thất trái.

·                     Tiếng thổi tâm thu do thông liên thất và tiếng phổi bất thường.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Thân chung động mạch xảy ra do sự thất bại trong phân chia của thân động mạch nguyên thủy trong thời kỳ bào thai, thường liên quan đến:

·                     Đột biến gen hoặc bất thường nhiễm sắc thể: Hội chứng DiGeorge (mất đoạn 22q11.2) là nguyên nhân phổ biến.

·                     Yếu tố môi trường: Mẹ bị đái tháo đường hoặc sử dụng thuốc/hóa chất độc hại trong thai kỳ.

Chẩn đoán

1.                 Siêu âm tim:

o                  Phát hiện một thân động mạch lớn xuất phát từ tim và lỗ thông liên thất.

2.                 Chụp x quang ngực:

o                  Tim to và tăng tuần hoàn phổi.

3.                 Thông tim:

o                  Đo áp lực trong tim và xác định cấu trúc mạch máu.

4.                 MRI tim hoặc CT scan:

o                  Đánh giá chi tiết giải phẫu và lập kế hoạch phẫu thuật.

Điều trị

Thân chung động mạch là một dị tật cần can thiệp sớm bằng phẫu thuật. Các bước điều trị bao gồm:

1.                 Ổn định trước phẫu thuật:

o                  Dùng thuốc thuốc lợi tiểu hoặc thuốc tăng co bóp cơ tim để kiểm soát suy tim.

o                  Hỗ trợ hô hấp nếu cần thiết.

2.                 Phẫu thuật sửa chữa:

o                  Được thực hiện trong những tuần đầu sau sinh:

§                Vá lỗ thông liên thất (VSD) để tách dòng máu.

§                Tạo mạch nối từ thất phải đến động mạch phổi (thường dùng ống ghép nhân tạo hoặc đồng mạch phổi từ người hiến tặng).

§                Tái tạo thân động mạch chủ.

3.                 Theo dõi sau phẫu thuật:

o                  Theo dõi sự phát triển của trẻ và đánh giá các biến chứng như hẹp ống ghép, dò mạch hoặc rối loạn nhịp tim.

o                  Có thể cần phẫu thuật lại để thay thế ống ghép khi trẻ lớn lên.

Tiên lượng

·                     Nếu được phẫu thuật sửa chữa sớm, tiên lượng thường tốt, mặc dù trẻ cần theo dõi lâu dài.

·                     Các biến chứng có thể bao gồm: suy tim, hẹp ống ghép, rối loạn nhịp tim hoặc cần phẫu thuật bổ sung khi trưởng thành.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025