KHÓ TIÊU CHỨC NĂNG
Functional Dyspepsia
Khó tiêu chức năng là tình trạng đau hoặc khó chịu vùng thượng vị mà không có tổn thương thực thể rõ ràng qua nội soi tiêu hóa hoặc xét nghiệm. Đây là một trong những rối loạn tiêu hóa phổ biến, thuộc nhóm rối loạn tương tác não-ruột (disorder of gut-brain interaction - DGBI).
1. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Rối loạn vận động dạ dày → Giảm nhu động dạ dày, chậm làm rỗng dạ dày.
Tăng nhạy cảm nội tạng → Nhạy cảm quá mức với căng giãn dạ dày.
Rối loạn tín hiệu giữa não và ruột → Ảnh hưởng bởi stress, lo âu, trầm cảm.
Nhiễm Helicobacter pylori (H. pylori) → Một số trường hợp liên quan đến vi khuẩn này.
2. Triệu chứng
Theo tiêu chuẩn ROME IV, chẩn đoán khi có ít nhất 1 trong 2 nhóm triệu chứng sau, kéo dài ≥3 tháng với khởi phát ≥6 tháng trước:
Hội chứng đau thượng vị (Epigastric Pain Syndrome - EPS)
· Đau hoặc nóng rát vùng thượng vị không liên quan bữa ăn.
· Thường xảy ra từng đợt, không do trào ngược.
Hội chứng khó chịu sau ăn (Postprandial Distress Syndrome - PDS)
· Cảm giác đầy bụng nhanh sau ăn (early satiety).
· Khó chịu, đầy hơi vùng thượng vị.
· Buồn nôn nhẹ (không nôn nhiều).
Không có triệu chứng báo động (sụt cân, xuất huyết tiêu hóa, nuốt khó, thiếu máu).
3. Chẩn đoán
Nội soi dạ dày → Loại trừ loét, ung thư, trào ngược dạ dày thực quản (GERD).
Test H. pylori → Tìm vi khuẩn H. pylori (hơi thở, phân, sinh thiết).
Xét nghiệm khác nếu cần: Siêu âm bụng, xét nghiệm tuyến giáp, glucose máu (loại trừ nguyên nhân khác).
4. Điều trị
Điều trị không dùng thuốc
Thay đổi chế độ ăn uống:
· Tránh caffeine, rượu, thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, chua.
· Ăn nhiều bữa nhỏ, tránh ăn quá no.
· Không nằm ngay sau ăn.
Giảm stress, cải thiện giấc ngủ.
Điều trị bằng thuốc
Thuốc ức chế bơm proton (PPI - Omeprazole, Esomeprazole) → Nếu có tăng tiết acid hoặc triệu chứng giống GERD.
Thuốc tăng nhu động dạ dày (Prokinetics - Domperidone, Itopride, Mosapride) → Đặc biệt hiệu quả với PDS.
Thuốc chống trầm cảm liều thấp (Amitriptyline, Mirtazapine, SSRI) → Nếu có nhạy cảm nội tạng, lo âu.
Diệt H. pylori nếu dương tính.
5. Tiên lượng và biến chứng
Bệnh có tính chất mạn tính, dễ tái phát, nhưng không gây loét hay ung thư.
Ảnh hưởng chất lượng cuộc sống → Giảm năng suất lao động, gây căng thẳng tâm lý.
Phân biệt với các bệnh lý khác
Bệnh lý
Đặc điểm chính
Khó tiêu chức năng (FD)
Không có tổn thương thực thể, triệu chứng mạn tính
Loét dạ dày - tá tràng
Đau thượng vị liên quan bữa ăn, có tổn thương trên nội soi
GERD (trào ngược dạ dày thực quản)
Ợ nóng, trào ngược, khó tiêu
Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Đầy hơi, đau bụng, rối loạn phân
Kết luận:
Khó tiêu chức năng là rối loạn tiêu hóa phổ biến, không có tổn thương thực thể.
Điều trị chủ yếu thay đổi lối sống, thuốc kiểm soát triệu chứng, kết hợp quản lý stress.
Nếu triệu chứng kéo dài hoặc nặng dần, cần nội soi và xét nghiệm để loại trừ bệnh lý khác.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2025
