RỤNG TÓC TỪNG MẢNG

Alopecia areata

Rụng tóc từng mảng là một bệnh tự miễn mạn tính trong đó hệ miễn dịch tấn công các nang tóc, dẫn đến rụng tóc thành từng mảng tròn nhỏ, thường không có sẹo và có khả năng mọc lại.

Tổng quan nhanh

Đặc điểm Chi tiết

Tên khoa học Alopecia areata

Bản chất Bệnh tự miễn, nang tóc bị tế bào T tấn công

Lứa tuổi Mọi lứa tuổi, thường gặp ở trẻ em và người trẻ

Tiến triển Tái phát, có thể hồi phục hoặc lan rộng

Cơ chế bệnh sinh

·                     Hệ miễn dịch (tế bào T CD8+) nhầm lẫn nang tóc là "dị nguyên" và tấn công nang tóc.

·                     Không phá hủy hoàn toàn → có khả năng mọc lại nếu tình trạng viêm giảm.

Triệu chứng lâm sàng

1. Tổn thương đặc trưng

·                     Mảng rụng tóc hình tròn hoặc bầu dục, ranh giới rõ, da nhẵn, không đỏ, không vảy.

·                     Da đầu bình thường, không có sẹo.

2. Các dấu hiệu phụ

·                     Tóc "chấm than" (exclamation mark hairs): sợi tóc ngắn, nhỏ dần về gốc, thường thấy ở rìa mảng rụng.

·                     Rụng lông mi, lông mày (nặng hơn).

·                     Móng tay có thể có lỗ chõm (pitting).

3. Thể lâm sàng đặc biệt

Thể Mô tả

Alopecia totalis Rụng toàn bộ tóc đầu

Alopecia universalis Rụng toàn thân (tóc, lông mày, lông mi, lông thân mình)

Thể lan tỏa Rụng rải rác, khó phân biệt với telogen effluvium

Chẩn đoán

Chủ yếu dựa vào lâm sàng.

Cận lâm sàng (chỉ khi cần):

·                     Trichoscopy (nội soi da đầu): thấy tóc chấm than, tóc cụt, chấm vàng.

·                     Sinh thiết da đầu (hiếm khi cần): viêm quanh nang tóc (viêm lympho dạng "bầy ong").

·                     Tầm soát bệnh tự miễn kèm theo:

o                  Bệnh tuyến giáp tự miễn (TSH, anti-TPO)

o                  Thiếu máu, lupus, đái tháo đường type 1...

Điều trị

Không có thuốc chữa dứt điểm, nhưng nhiều trường hợp có thể mọc tóc lại tự nhiên hoặc nhờ điều trị.

1. Trường hợp nhẹ (mảng nhỏ, đơn độc)

·                     Corticoid tại chỗ: clobetasol propionate dạng kem, lotion hoặc dạng tiêm nội tổn thương (triamcinolone acetonide).

·                     Minoxidil 5%: hỗ trợ mọc tóc.

2. Trường hợp nặng (rộng, tái phát, lan tỏa)

·                     Corticoid toàn thân: prednisone trong đợt cấp.

·                     Thuốc ức chế miễn dịch: methotrexate, cyclosporine (ít dùng).

·                     JAK inhibitors (mới, hiệu quả cao): baricitinib, tofacitinib – đã được FDA chấp thuận.

·                     Anthralin (dithranol): gây kích ứng nhẹ → tăng lưu thông máu, kích thích mọc tóc.

Hỗ trợ và theo dõi

·                     Trấn an bệnh nhân vì ảnh hưởng tâm lý rất lớn.

·                     Theo dõi sát diễn tiến, tránh gãi, bôi kích ứng không cần thiết.

·                     Có thể dùng tóc giả, hỗ trợ tâm lý nếu rụng nhiều.

Tóm tắt dễ nhớ

"Alopecia areata – rụng tóc từng mảng, giới hạn rõ, da nhẵn – tự miễn – có thể mọc lại – điều trị bằng corticoid tại chỗ ± Minoxidil."

Phân biệt với các loại rụng tóc khác

Loại rụng tóc Đặc điểm

Androgenetic alopecia Rụng kiểu hói, lan tỏa vùng trán – đỉnh đầu

Telogen effluvium Rụng tóc lan tỏa sau stress, sinh con, sốt cao

Nấm da đầu (kerion) Rụng có viêm, mủ, vảy, thường ở trẻ nhỏ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025