U VÀNG
U vàng là tổn thương da do sự lắng đọng của lipid (cholesterol và triglyceride) trong đại thực bào ở da và mô dưới da. Nó thường liên quan đến rối loạn lipid máu, nhưng cũng có thể xuất hiện trong một số bệnh lý khác.
Nguyên nhân
· Tăng lipid máu: thường gặp trong tăng cholesterol máu gia đình (Familial Hypercholesterolemia).
· Bệnh lý gan: xơ gan mật nguyên phát, hội chứng ứ mật mạn tính.
· Bệnh nội tiết: đái tháo đường, hội chứng thận hư.
· Bệnh máu: đa u tủy xương, bệnh bạch cầu.
Phân loại Xanthoma
1. Xanthelasma palpebrarum (u vàng mí mắt)
o Vị trí: mí mắt trên, gần góc trong mắt.
o Không đau, mềm, đối xứng.
o Có thể xuất hiện ngay cả khi lipid máu bình thường.
2. Xanthoma phẳng (Xanthoma planum)
o Mảng phẳng màu vàng ở cổ, thân, nếp gấp da.
o Liên quan đến rối loạn lipid máu và bệnh máu ác tính.
3. Xanthoma củ (Tuberous Xanthoma)
o Nốt chắc, màu vàng-cam, thường ở khuỷu tay, đầu gối.
o Gặp trong tăng cholesterol máu type II & III.
4. Xanthoma phát ban (Eruptive Xanthoma)
o Nốt nhỏ, vàng-đỏ, xuất hiện đột ngột, ngứa.
o Thường ở mông, đùi, cánh tay.
o Liên quan đến tăng triglyceride máu nặng.
5. Xanthoma gân (Tendinous Xanthoma)
o Xuất hiện ở gân Achilles, gân duỗi ngón tay.
o Thường liên quan đến tăng cholesterol máu gia đình.
Chẩn đoán
· Xét nghiệm lipid máu (cholesterol, triglyceride).
· Sinh thiết da: thấy đại thực bào chứa lipid.
· Chẩn đoán bệnh lý liên quan (gan, thận, nội tiết).
Điều trị
· Kiểm soát rối loạn lipid máu:
o Statin (atorvastatin, rosuvastatin).
o Fibrate nếu tăng triglyceride.
o Thay đổi lối sống: ăn ít mỡ bão hòa, tập thể dục.
· Điều trị triệu chứng:
o Laser CO₂ hoặc phẫu thuật (đối với xanthelasma).
o Dùng thuốc giảm lipid để làm xanthoma nhỏ lại.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2025
