ĐỘT QUỴ THÂN NÃO

Đột quỵ thân não xảy ra khi dòng máu nuôi thân não bị gián đoạn, làm tổn thương các tế bào não tại vùng này. Thân não kiểm soát nhiều chức năng sống quan trọng như hô hấp, nhịp tim, vận động, nuốt, nói chuyện và thăng bằng, do đó đột quỵ tại khu vực này có thể gây hậu quả nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Nguyên nhân gây đột quỵ thân não

Đột quỵ thân não có hai loại chính:

1.                 Đột quỵ thiếu máu cục bộ (Ischemic stroke - chiếm 80-85%)

o                  Tắc nghẽn động mạch cấp máu cho thân não, thường do:

§                Huyết khối (cục máu đông hình thành tại chỗ)

§                Nghẽn mạch (cục máu đông di chuyển từ nơi khác, như tim hoặc động mạch cảnh)

o                  Nguyên nhân phổ biến:

§                Tăng huyết áp

§                Xơ vữa động mạch

§                Rung nhĩ (tạo huyết khối từ tim)

2.                 Đột quỵ xuất huyết (Hemorrhagic stroke - chiếm 15-20%)

o                  Vỡ mạch máu trong thân não, thường do:

§                Tăng huyết áp nặng

§                Phình động mạch

§                Dị dạng động - tĩnh mạch

Triệu chứng của đột quỵ thân não

Các triệu chứng có thể đột ngột xuất hiện và tiến triển nhanh, bao gồm:

Triệu chứng nguy hiểm cần cấp cứu ngay:

·                     Đột ngột mất ý thức hoặc hôn mê

·                     Khó thở, thở yếu hoặc ngừng thở

·                     Tê liệt hoặc yếu nửa người (liệt mặt, tay, chân)

·                     Mất khả năng nói hoặc nói ngọng nặng

·                     Mất thăng bằng, chóng mặt dữ dội, đi không vững

Triệu chứng khác có thể gặp:

·                     Nhìn đôi, mắt không cử động bình thường

·                     Nuốt khó hoặc nghẹn

·                     Ù tai, mất thính giác một bên

·                     Đau đầu dữ dội, nôn mửa

Chẩn đoán đột quỵ thân não

Bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp sau để chẩn đoán:

·                     Chụp CT Scan: Phát hiện xuất huyết não.

·                     Chụp MRI não: Phát hiện tổn thương do thiếu máu cục bộ.

·                     Siêu âm Doppler động mạch: Kiểm tra tắc nghẽn mạch máu.

·                     Điện tâm đồ (ECG), xét nghiệm máu: Xác định nguyên nhân tiềm ẩn như rung nhĩ hoặc rối loạn đông máu.

Điều trị đột quỵ thân não

Điều trị cấp cứu

·                     Nếu là đột quỵ thiếu máu cục bộ:

o                  Dùng thuốc tiêu sợi huyết (tPA) trong 4,5 giờ đầu để làm tan cục máu đông.

o                  Can thiệp lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học nếu có tắc nghẽn lớn.

·                     Nếu là đột quỵ xuất huyết:

o                  Kiểm soát huyết áp để tránh xuất huyết thêm.

o                  Phẫu thuật nếu cần thiết để loại bỏ máu tụ hoặc sửa chữa mạch máu tổn thương.

Điều trị dài hạn

·                     Kiểm soát huyết áp, tiểu đường, mỡ máu để ngăn ngừa tái phát.

·                     Thuốc chống đông máu (aspirin, clopidogrel) nếu có nguy cơ tắc mạch.

·                     Vật lý trị liệu, phục hồi chức năng để cải thiện vận động và giọng nói.

Tiên lượng và phục hồi

·                     Đột quỵ thân não có tỷ lệ tử vong cao, do vùng này kiểm soát nhiều chức năng sống.

·                     Nếu được điều trị sớm, một số bệnh nhân có thể hồi phục tốt, nhưng có thể cần thời gian dài để phục hồi vận động, nói chuyện và sinh hoạt.

·                     Vật lý trị liệu và ngôn ngữ trị liệu đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục.

Phòng ngừa đột quỵ thân não

Kiểm soát huyết áp, giữ dưới 120/80 mmHg

Không hút thuốc, hạn chế rượu bia

Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày

Ăn uống lành mạnh, ít muối, nhiều rau xanh

Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ

Lưu ý quan trọng:

Nếu có dấu hiệu FAST (Méo mặt, Yếu tay chân, Khó nói, Thời gian cấp cứu), hãy gọi cấp cứu 115 ngay lập tức! Thời gian vàng để điều trị đột quỵ là dưới 4,5 giờ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025