LIỆT CƠ THẲNG NGOÀI

Abducens nerve palsy

Liệt cơ thẳng ngoài (liệt cơ lateral rectus) là hậu quả của tổn thương dây thần kinh sọ VI (abducens nerve) – dây thần kinh chi phối cơ này.

1. Giải phẫu và chức năng cơ thẳng ngoài

·                     Chi phối: Dây thần kinh sọ VI (abducens nerve).

·                     Chức năng chính: Dạng mắt (abduction) – đưa nhãn cầu ra phía ngoài.

2. Nguyên nhân gây liệt cơ thẳng ngoài

·                     Tăng áp lực nội sọ (do thần kinh VI có đoạn dài trong sọ → dễ bị kéo dãn).

·                     Chấn thương đầu, u não, viêm màng não.

·                     Viêm thần kinh do đái tháo đường, tăng huyết áp.

·                     Tổn thương thân não (cầu não) – nơi nhân thần kinh VI nằm.

·                     Xâm lấn do tổn thương vùng chóp xương đá, xoang hang (hội chứng Gradenigo, hội chứng xoang hang).

3. Triệu chứng lâm sàng

·                     Song thị ngang, đặc biệt khi nhìn về phía bên tổn thương.

·                     Giới hạn khả năng đưa mắt ra ngoài (mắt không dạng được hết).

·                     Mắt bị kéo lệch vào trong (esotropia) do mất cân bằng với cơ thẳng trong.

·                     Bệnh nhân thường quay đầu về phía bên tổn thương để giảm song thị (tư thế bù).

4. Khám lâm sàng

·                     Quan sát khi bệnh nhân nhìn thẳng → thấy mắt lệch vào trong.

·                     Khi yêu cầu bệnh nhân nhìn sang bên tổn thương → mắt không đưa ra ngoài được.

·                     Không có bất thường về kích thước đồng tử (trừ khi tổn thương lan rộng).

·                     Phân biệt với liệt liên hợp vận nhãn nếu tổn thương nhân (gây liệt cả nhìn ngang).

5. Điều trị

·                     Theo dõi và điều trị nguyên nhân nền (u, viêm, tăng áp lực nội sọ...).

·                     Nếu không phục hồi:

o                  Kính lăng kính Fresnel để giảm song thị.

o                  Tiêm botulinum toxin vào cơ thẳng trong đối vận.

o                  Phẫu thuật chỉnh cơ vận nhãn nếu liệt lâu dài.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025