THOÁI HÓA TỦY SỐNG SAU
Tabes dorsalis
Thoái hóa tủy sống sau là một biến chứng muộn của giang mai thần kinh (neurosyphilis), xảy ra nhiều năm sau khi nhiễm Treponema pallidum không được điều trị đúng cách.
1. Cơ chế bệnh sinh
· Do sự phá hủy bó sau (posterior columns) và rễ sau (dorsal roots) của tủy sống, chủ yếu ở vùng cột sống thắt lưng và ngực thấp.
· Hậu quả là mất dẫn truyền cảm giác sâu và phản xạ gân xương.
2. Triệu chứng lâm sàng
Khởi phát chậm, tiến triển mạn tính, đặc trưng bởi:
· Đau lan tỏa, bỏng rát, như điện giật, chủ yếu ở chi dưới, đôi khi theo kiểu "đau di cư".
· Mất thăng bằng, đặc biệt khi nhắm mắt (dấu hiệu Romberg dương tính).
· Rối loạn cảm giác sâu: bệnh nhân không cảm nhận được tư thế chi.
· Giảm hoặc mất phản xạ gân xương ở chi dưới.
· Tiểu tiện không tự chủ, bí tiểu, rối loạn cương.
· Đồng tử Argyll Robertson: nhỏ, không phản xạ ánh sáng nhưng còn phản xạ điều tiết.
· Biến dạng khớp (khớp Charcot): thường ở khớp gối/khớp cổ chân, do mất cảm giác.
3. Chẩn đoán
· Hỏi bệnh kỹ: có tiền sử giang mai (thường không điều trị hoặc điều trị không đầy đủ).
· Khám thần kinh: mất cảm giác sâu, mất phản xạ gân xương, dấu hiệu Romberg dương.
· Xét nghiệm huyết thanh học:
o Huyết thanh: VDRL/RPR (+), TPHA/FTA-ABS (+).
o Dịch não tủy: tế bào tăng nhẹ, protein tăng, VDRL (+) ở dịch não tủy.
· MRI cột sống: có thể thấy teo các cột sau, không bắt buộc để chẩn đoán.
4. Điều trị
· Benzathine penicillin G không vào được thần kinh trung ương, nên cần:
o Penicillin G truyền tĩnh mạch: 18–24 triệu đơn vị/ngày, chia mỗi 4 giờ, trong 10–14 ngày.
· Nếu dị ứng penicillin → giải mẫn cảm rồi điều trị.
· Điều trị triệu chứng: kiểm soát đau, phục hồi chức năng, hỗ trợ tiểu tiện…
5. Tiên lượng
· Tiến triển mạn tính, khó phục hồi hoàn toàn, đặc biệt nếu phát hiện muộn.
· Điều trị kháng sinh chỉ giúp ngăn ngừa tiến triển, không hồi phục tổn thương đã có.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2025
