NHIỄM SÁN DẢI CÁ

Diphyllobothrium latum

Nhiễm sán dải cá do Diphyllobothrium latum là một bệnh ký sinh trùng đường ruột, xảy ra khi con người ăn cá nước ngọt sống hoặc chưa nấu chín chứa ấu trùng (plerocercoid) của sán. Đây là loài sán dải dài nhất có thể ký sinh trong cơ thể người.

Tác nhân

·                     Diphyllobothrium latum – sán dải (tapeworm) thuộc lớp Cestoda.

·                     Dài có thể lên tới 10–15 m trong ruột người.

·                     Có loài liên quan khác như D. nihonkaiense.

Chu kỳ sinh học

1.                 Trứng ra ngoài theo phân người → xuống nước ngọt → nở ra ấu trùng coracidium.

2.                 Giáp xác nhỏ (copepod) nuốt phải → phát triển thành procercoid.

3.                 Cá ăn giáp xác → ấu trùng thành plerocercoid trong cơ thịt cá.

4.                 Người ăn cá chưa chín chứa plerocercoid → sán trưởng thành trong ruột non.

Triệu chứng lâm sàng

·                     Thường không triệu chứng hoặc chỉ có:

o                  Đầy bụng, đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón.

o                  Suy dinh dưỡng nhẹ nếu nhiễm kéo dài.

·                     Thiếu máu hồng cầu to (do sán tiêu thụ vitamin B12):

o                  Gặp ở ~40% trường hợp, nhất là nhiễm lâu ngày.

o                  Giống thiếu máu ác tính (pernicious anemia).

Chẩn đoán

·                     Xét nghiệm phân: thấy trứng sán đặc trưng (hình bầu dục, có nắp – operculated).

·                     Có thể thấy đoạn sán (proglottid) trong phân (hình chữ nhật, rộng hơn dài).

·                     Xét nghiệm máu: thiếu máu hồng cầu to, giảm B12 (nếu có biến chứng).

Điều trị

·                     Praziquantel: 5–10 mg/kg liều duy nhất (thường rất hiệu quả).

·                     Niclosamide: thay thế nếu không dùng được praziquantel.

·                     Bổ sung vitamin B12 nếu có thiếu máu.

Phòng ngừa

·                     Nấu chín kỹ cá nước ngọt (đặc biệt là cá hồi, cá rô phi...).

·                     Tránh ăn cá sống, gỏi cá, cá muối chưa đủ thời gian.

·                     Kiểm soát vệ sinh nguồn nước và phân.

Dịch tễ

·                     Thường gặp ở các vùng ăn cá sống nhiều: Bắc Âu, Nga, Nhật, Hàn Quốc, Bắc Mỹ, một số vùng ở Việt Nam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025