BỆNH PICK
Bệnh Pick: Một dạng sa sút trí tuệ trán - thái dương
1. Bệnh Pick là gì?
Bệnh Pick là một dạng sa sút trí tuệ trán - thái dương (Frontotemporal Dementia - FTD), gây thoái hóa các vùng thùy trán và thùy thái dương của não. Đây là một bệnh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, ảnh hưởng chủ yếu đến người trong độ tuổi 40 - 65 tuổi, khác với bệnh Alzheimer vốn thường gặp hơn ở người già.
Bệnh được đặt theo tên bác sĩ Arnold Pick, người đã mô tả căn bệnh này lần đầu tiên vào năm 1892.
2. Nguyên nhân và Cơ chế bệnh sinh
Bệnh Pick chủ yếu do sự tích tụ bất thường của protein tau trong các tế bào thần kinh, hình thành các Pick bodies.
Nguyên nhân chính:
· Yếu tố di truyền: Khoảng 10 - 30% trường hợp có tính gia đình.
· Đột biến gen: Các gen liên quan gồm MAPT, GRN, C9orf72.
· Rối loạn protein tau: Làm suy giảm chức năng tế bào thần kinh, dẫn đến teo não.
Vùng não bị ảnh hưởng:
· Thùy trán (kiểm soát hành vi, cảm xúc, động lực).
· Thùy thái dương (kiểm soát ngôn ngữ, trí nhớ, nhận diện).
Do đó, bệnh Pick không chỉ gây mất trí nhớ mà còn ảnh hưởng nhiều đến hành vi và cảm xúc.
3. Triệu chứng của Bệnh Pick
Bệnh tiến triển chậm và có thể kéo dài nhiều năm.
(1) Giai đoạn đầu: Thay đổi hành vi và tính cách
Thay đổi tính cách: Trở nên bốc đồng, thô lỗ, ích kỷ.
Vô cảm, mất động lực: Không quan tâm đến gia đình, công việc.
Rối loạn kiểm soát hành vi: Nói tục, cười không phù hợp, hành vi kỳ lạ.
Thói quen ăn uống bất thường: Ăn quá nhiều, thích đồ ngọt.
Giảm khả năng nhận thức xã hội: Không hiểu cảm xúc người khác.
(2) Giai đoạn giữa: Rối loạn ngôn ngữ
Khó tìm từ, nói lặp lại câu.
Mất khả năng nói chuyện mạch lạc.
Giảm khả năng hiểu lời nói.
(3) Giai đoạn muộn: Sa sút trí tuệ toàn diện
Suy giảm trí nhớ ngắn hạn nhưng nhẹ hơn Alzheimer.
Khó khăn trong lập kế hoạch, tư duy logic.
Mất khả năng tự chăm sóc, phải phụ thuộc hoàn toàn.
Bệnh Pick không gây ảo giác hoặc hoang tưởng sớm, khác với sa sút trí tuệ do bệnh Alzheimer hoặc Parkinson.
4. Chẩn đoán Bệnh Pick
Chẩn đoán thường khó khăn vì dễ nhầm với bệnh Alzheimer hoặc rối loạn tâm thần.
Khám lâm sàng: Đánh giá hành vi, trí nhớ, ngôn ngữ.
Chụp MRI hoặc CT scan: Quan sát teo não ở thùy trán và thùy thái dương.
Chụp PET scan: Kiểm tra sự suy giảm hoạt động não.
Xét nghiệm di truyền: Nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh.
5. Điều trị Bệnh Pick
Hiện chưa có cách chữa khỏi, nhưng có thể kiểm soát triệu chứng bằng:
(1) Điều trị bằng thuốc
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRI): Giúp giảm kích động, trầm cảm.
Thuốc chống loạn thần: Dùng khi có hành vi bạo lực.
Thuốc tăng cường nhận thức (Donepezil, Rivastigmine): Nhưng ít hiệu quả trong bệnh Pick so với Alzheimer.
(2) Liệu pháp hỗ trợ
Vật lý trị liệu và trị liệu ngôn ngữ: Giúp cải thiện giao tiếp.
Tâm lý trị liệu: Hỗ trợ gia đình và người bệnh thích nghi.
Điều chỉnh môi trường sống: Tránh các tình huống gây kích động, tạo thói quen sinh hoạt ổn định.
6. Tiên lượng và Chăm sóc
· Tiến triển bệnh: Trung bình 6 - 10 năm sau chẩn đoán.
· Giai đoạn cuối: Bệnh nhân mất khả năng đi lại, nói chuyện, tự chăm sóc.
Gia đình cần chuẩn bị:
· Tạo môi trường an toàn.
· Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia.
· Cân nhắc điều dưỡng hoặc chăm sóc tại nhà.
7. Phân biệt Bệnh Pick với Alzheimer
Đặc điểm Bệnh Pick Bệnh Alzheimer
Vùng não bị ảnh hưởng Thùy trán, thùy thái dương Toàn bộ não, đặc biệt là vùng hải mã
Triệu chứng đầu tiên Thay đổi hành vi, cảm xúc Suy giảm trí nhớ
Mất ngôn ngữ Xuất hiện sớm Xuất hiện muộn
Ảo giác, hoang tưởng Hiếm gặp Thường gặp giai đoạn sau
Tuổi khởi phát 40 - 65 tuổi Trên 65 tuổi
Tiến triển Nhanh hơn Alzheimer Chậm hơn Pick
8. Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Nếu có các dấu hiệu sau, cần đi khám sớm:
Thay đổi hành vi bất thường (bốc đồng, vô cảm, ăn uống kỳ lạ).
Rối loạn ngôn ngữ, khó tìm từ, nói lặp.
Suy giảm trí nhớ kèm theo mất khả năng kiểm soát hành vi.
Bệnh Pick là một dạng sa sút trí tuệ nghiêm trọng, nhưng phát hiện sớm có thể giúp kiểm soát tốt hơn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2025
