RỐI LOẠN TƯƠNG TÁC NÃO RUỘT

Brain gut interaction disorders

Rối loạn tương tác não - ruột, trước đây được gọi là rối loạn chức năng ống tiêu hoá, là nhóm bệnh lý trong đó có sự bất thường trong tương tác giữa hệ thần kinh trung ương và hệ tiêu hoá. Đây là khái niệm quan trọng trong lĩnh vực y học tâm thể và tiêu hóa chức năng.

1. Cơ chế sinh lý bệnh

Trục não – ruột gồm ba thành phần chính:

·                     Hệ thần kinh trung ương (CNS) – đặc biệt là não.

·                     Hệ thần kinh ruột (ENS) – còn gọi là "não thứ hai", điều khiển nhu động và tiết dịch tiêu hóa.

·                     Hệ vi sinh vật đường ruột (microbiome) – ảnh hưởng đến cả CNS và ENS thông qua các chất trung gian (neurotransmitters, SCFA…).

Rối loạn tương tác não ruột xảy ra khi có sự mất cân bằng hoặc gián đoạn trong truyền thông giữa các thành phần này. Điều này có thể bị kích hoạt bởi:

·                     Stress, lo âu, trầm cảm

·                     Nhiễm trùng ruột cấp tính

·                     Thay đổi hệ vi sinh đường ruột

·                     Tăng nhạy cảm nội tạng

2. Phân loại (theo Rome IV)

Rối loạn tương tác não ruột được phân loại theo vị trí giải phẫu và triệu chứng. Một số loại thường gặp:

Nhóm bệnh Ví dụ thường gặp

Thực quản Nuốt khó chức năng, đau ngực không tim

Dạ dày - tá tràng Khó tiêu chức năng, buồn nôn mạn tính

Ruột non và đại tràng Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Trẻ em Đau bụng chức năng, nôn chu kỳ, táo bón chức năng

3. Vai trò của tâm thần kinh

·                     Nhiều bệnh nhân có trục trặc về tâm lý (ví dụ: lo âu, trầm cảm) song song với triệu chứng tiêu hoá.

·                     Tín hiệu ngược chiều từ ruột đến não cũng có thể gây rối loạn tâm thần.

·                     Dùng thuốc chống trầm cảm liều thấp, liệu pháp tâm lý (CBT) được chứng minh là có hiệu quả cải thiện triệu chứng.

4. Điều trị

Tùy loại rối loạn, điều trị thường kết hợp:

·                     Điều chỉnh chế độ ăn: FODMAP thấp, tăng chất xơ…

·                     Probiotics: cân bằng hệ vi sinh

·                     Thuốc điều hòa nhu động, chống co thắt, chống trầm cảm

·                     Liệu pháp tâm lý: CBT, thư giãn, điều trị rối loạn lo âu

·                     Giáo dục và hỗ trợ tâm lý bệnh nhân: giúp bệnh nhân hiểu đây là bệnh lý thật sự, không phải “tưởng tượng”

TÀI LIỆU THAM KHẢO

UpToDate 2025