PHẪU THUẬT FONTAN KREUTZER
Phẫu thuật Fontan-Kreutzer là một kỹ thuật được sử dụng để điều trị các bệnh lý tim bẩm sinh phức tạp liên quan đến tình trạng chỉ có một tâm thất hoạt động (ví dụ như tâm thất độc nhất, không lỗ van ba lá, không lỗ van động mạch phổi kèm thất phải phát triển kém). Đây là giai đoạn cuối của chuỗi phẫu thuật nhằm tối ưu hóa lưu lượng máu từ hệ tĩnh mạch đến phổi mà không qua tâm thất phải.
1. Chỉ định phẫu thuật Fontan-Kreutzer
Phẫu thuật này được chỉ định cho các bệnh nhân mắc bệnh tim bẩm sinh nặng, trong đó:
· Chỉ có một tâm thất có chức năng bơm máu hiệu quả (bệnh tim một thất).
· Không thể tạo lại tuần hoàn hai thất bình thường.
· Tuần hoàn phổi phụ thuộc vào dòng máu từ tĩnh mạch mà không qua tâm thất phải.
Các bệnh lý thường cần phẫu thuật Fontan-Kreutzer:
· Không lỗ van ba lá.
· Không lỗ van động mạch phổi có vách liên thất nguyên vẹn.
· Hội chứng thiểu sản tim trái (HLHS - Hypoplastic Left Heart Syndrome).
· Tâm thất độc nhất (Single ventricle physiology).
2. Nguyên lý và mục tiêu của phẫu thuật Fontan-Kreutzer
Mục tiêu chính của phẫu thuật là chuyển toàn bộ máu tĩnh mạch hệ thống trực tiếp đến phổi mà không cần qua tâm thất phải, từ đó giúp cải thiện bão hòa oxy trong máu.
Cơ chế hoạt động:
· Tĩnh mạch chủ trên (SVC) và tĩnh mạch chủ dưới (IVC) được kết nối trực tiếp với động mạch phổi.
· Không còn sự pha trộn giữa máu đỏ (giàu oxy) và máu xanh (thiếu oxy) như trước.
· Giảm gánh nặng cho tâm thất duy nhất.
3. Các giai đoạn của phẫu thuật Fontan
Thông thường, phẫu thuật Fontan hoàn chỉnh được thực hiện qua nhiều giai đoạn:
Giai đoạn 1: Phẫu thuật tạm thời (thường là phẫu thuật Norwood hoặc shunt Blalock-Taussig)
· Thực hiện ngay sau sinh để đảm bảo dòng máu đến phổi đủ oxy hóa.
· Tạo một shunt nhân tạo (kết nối giữa động mạch và tĩnh mạch) để cung cấp máu đến phổi.
Giai đoạn 2: Phẫu thuật Glenn (từ 4-6 tháng tuổi)
· Tĩnh mạch chủ trên (SVC) được nối trực tiếp với động mạch phổi, giúp giảm gánh nặng cho tâm thất duy nhất.
Giai đoạn 3: Phẫu thuật Fontan hoàn chỉnh (2-4 tuổi)
· Tĩnh mạch chủ dưới (IVC) được nối với động mạch phổi, hoàn tất việc thiết lập tuần hoàn Fontan.
· Có thể sử dụng kỹ thuật Fontan ngoại tâm mạc hoặc Fontan trong tâm nhĩ để tạo luồng chảy tốt nhất.
4. Biến chứng sau phẫu thuật Fontan-Kreutzer
Dù cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân, phẫu thuật Fontan vẫn có thể gây ra một số biến chứng lâu dài:
· Tăng áp lực tĩnh mạch hệ thống, có thể dẫn đến gan to, cổ trướng, suy tim phải.
· Rối loạn nhịp tim, thường gặp do thay đổi cấu trúc tim sau phẫu thuật.
· Hội chứng thất Fontan (Fontan Failure): Suy chức năng tuần hoàn Fontan theo thời gian.
· Huyết khối (cục máu đông), dễ dẫn đến đột quỵ hoặc tắc mạch phổi.
· Bệnh gan liên quan đến Fontan (Fontan-associated liver disease - FALD) do áp lực tĩnh mạch cao kéo dài.
5. Tiên lượng và theo dõi sau phẫu thuật
· Bệnh nhân có thể sống đến tuổi trưởng thành nhưng cần theo dõi sát để kiểm soát biến chứng.
· Bão hòa oxy thường đạt 85-95%, giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống.
· Có thể cần ghép tim trong tương lai nếu tuần hoàn Fontan suy yếu theo thời gian.
· Cần kiểm tra định kỳ với bác sĩ tim mạch, siêu âm tim, MRI tim và đánh giá chức năng gan để phát hiện sớm các biến chứng.
6. Kết luận
Phẫu thuật Fontan-Kreutzer là một bước tiến quan trọng trong điều trị bệnh tim bẩm sinh phức tạp, giúp cải thiện khả năng sống sót và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Tuy nhiên, nó không thể khôi phục tuần hoàn hai thất bình thường và bệnh nhân vẫn cần theo dõi y tế suốt đời để kiểm soát các biến chứng liên quan.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
UpToDate 2025
